Το Τμήμα Αρχαιοτήτων, του Υφυπουργείου Πολιτισμού ανακοινώνει την ολοκλήρωση των ανασκαφών από το «Αρχαιολογικό Ερευνητικό Πρόγραμμα Καλαβασός-Λαρούμενα και Αρχάγγελος» (K-LAARP) στην Καλαβασό για το 2023, υπό τη διεύθυνση της Δρος Mara Horowitz. Βοηθός διευθυντή ήταν η Christine Johnston και διευθυντής πεδίου ο Enrico de Benedictis
Το πρόγραμμα μελετά τη Μέση Εποχή του Χαλκού (περίπου 2000-1650 π.Χ.) στην κοιλάδα του Βασιλικού. Η τοποθεσία Λαρούμενα, έχει έκταση 15 εκταρίων και βρίσκεται στην κορυφή λόφου, δίπλα στον Αρχάγγελο, μια τοποθεσία εκτάσεως 35 εκταρίων αποτελούμενη από αναβαθμίδες, στην οποία εντοπίστηκαν πολλά επιφανειακά ευρήματα που υποδηλώνουν την ύπαρξη μεγάλου αρχαίου οικισμού. Το καλοκαίρι του 2023, ανασκάφηκαν δύο τετράγωνα, διαστάσεων 4x4 μέτρων, σε μια μικρή αναβαθμίδα στην εν λόγω τοποθεσία. Πολλοί μεγάλοι τοίχοι από ξερολιθιά ήταν ήδη ορατοί σε ένα τμήμα της περιοχής που καθαρίστηκε το 1993 στα πλαίσια του «Προγράμματος Έρευνας της κοιλάδας του Βασιλικού» υπό τη διεύθυνση του Δρος Ian Todd. Και τα δύο τετράγωνα απέδωσαν αποθέσεις που χρονολογούνται με βεβαιότητα, βάσει της κεραμικής, στο τέλος της Μέσης Εποχής του Χαλκού ενώ η υπόλοιπη κεραμική χρονολογείται στα τέλη της Χαλκολιθικής, στην Πρώιμη και Ύστερη Εποχή του Χαλκού καθώς και στην Εποχή του Σιδήρου.
Οι ανασκαφές στο τετράγωνο 4N-4b αποκάλυψαν τρεις τοίχους που σχηματίζουν ένα μικρό δωμάτιο γεμάτο με παχύ στρώμα στάχτης και κάρβουνου. Ένας εκ των τοίχων βρίσκεται κάτω από το σύγχρονο αναλημματικό τοίχο, υποστηρίζοντας τη θεωρία ότι η πλαγιά του λόφου Λαρούμενα είχε αρχικά διαμορφωθεί με αναβαθμίδες κατά τη Μέση Εποχή του Χαλκού για αρχιτεκτονικές κατασκευές και όχι για σκοπούς καλλιέργειας. Το τετράγωνο 4M-25d περνούσε μέσα από απόθεση, σε βαθιά πλαγιά, η οποία αποτελείτο από αμμοχάλικο πλούσιο σε τεχνουργήματα της Μέσης Εποχής του Χαλκού, υποδηλώνοντας μεγαλύτερη δραστηριότητα κατά την περίοδο αυτή στην παρακείμενη ανηφορική αναβαθμίδα. Κάτω από το στρώμα πέτρας υπήρχε ένας ενιαίος μεγάλος τοίχος ασυνήθιστου πάχους (0,9 μέτρα) και συναφή πατώματα. Η σχέση της αρχιτεκτονικής στα δύο τετράγωνα δεν είναι ακόμα γνωστή.
Στα μικρά ευρήματα συμπεριλαμβάνονται σφόνδυλοι αδραχτιού, χάντρες από κοχύλια και ένα λίθινο περίαπτο. Η κεραμική είχε οικιακό χαρακτήρα, που πιθανώς σχετιζόταν με την παραγωγή τροφίμων. Κρίνοντας από τις πολύ μεγάλες ποσότητες απολεπισμάτων και λεπίδων από τοπικό και μη τοπικό πυριτόλιθο, η κατασκευή λίθινων εργαλείων γινόταν σε άμεση γειτνίαση. Τα άφθονα ευρήματα εξαιρετικά μεγάλων θραυσμάτων αποθηκευτικών αγγείων Ερυθροστιλβωτής κεραμικής υποδεικνύουν σημαντική δυνατότητα αποθήκευσης.
Οι έρευνες θα συνεχιστούν για τον προσδιορισμό της λειτουργίας των κατασκευών αυτών στη θέση Καλαβασός-Λαρούμενα και τη διερεύνηση της πιθανότητας δημόσιας αρχιτεκτονικής και περιβόλου, στοιχεία που εμφανίζονται σε άλλες θέσεις περί τα τέλη της Μέσης Εποχής του Χαλκού. Επίσης οι έρευνες μελετούν πως η θέση Λαρούμενα σχετίζεται
με τον παρακείμενο οικισμό του Αρχαγγέλου, παρέχοντας στοιχεία για την κοινωνική και οικονομική οργάνωση. Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι οι τοπικές οικογένειες εκδήλωναν το κύρος τους μέσω του υλικού πολιτισμού ενώ στην περιοχή λειτουργούσε κοινός χώρος αποθήκευσης πρώτων υλών και αγαθών, γεγονός που αποτελεί προάγγελο του σχηματισμού των πρώτων πολιτειών στην Κύπρο.
Εικόνα 1: Μερικώς ανεσκαμμένο δωμάτιο γεμάτο με αποθέσεις στάχτης και κάρβουνου.
Ο πίσω τοίχος περνά κάτω από το σύγχρονο αναλημματικό τοίχο. Τετράγωνο 4Ν-4b, θέση Λαρούμενα.
Εικόνα 2: Μεγάλος τοίχος που κατηφορίζει κάτω από πυκνό στρώμα πέτρας.
Σύγχρονα στρώματα δεξιά και αριστερά του τοίχου. Τετράγωνο 4M-25d, θέση Λαρούμενα.