Καθώς πλησιάζουμε στο τέλος του πρώτου τετάρτου του 21ου αιώνα, για να χρησιμοποιήσω αρχαιολογική ορολογία, η ψηφιοποίηση αναδεικνύεται ως ένα ουσιαστικό εργαλείο, το οποίο κατακτά ολοένα και πιο κρίσιμο ρόλο στη διαχείριση και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς και των πολιτιστικών αγαθών. Οι νέες τεχνολογίες μας παρέχουν τη δυνατότητα να προστατεύσουμε τα μνημεία και τα πολιτιστικά μας κειμήλια, ενισχύοντας ταυτόχρονα τη μελέτη και την έρευνα. Επιπλέον, ενισχύουν τον ρόλο των μουσείων, τα οποία μέσα από ένα ψηφιακό περιβάλλον γίνονται προσβάσιμα σε ένα πολύ μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων τόσο στον τόπο μας όσο και παγκοσμίως.
Είναι για αυτό που με ιδιαίτερη χαρά προλογίζω σήμερα την εκδήλωση του Τμήματος Αρχαιοτήτων, η οποία σηματοδοτεί την ολοκλήρωση του προγράμματος «Digitising the Museums of Cyprus», διάρκειας 36 μηνών. Η πρωτοβουλία αυτή, της ψηφιοποίησης 96.000 αρχαίων αντικειμένων που εκτίθενται στις προθήκες και φυλάσσονται στις αποθήκες των κρατικών μουσείων, δεν αποτελεί μόνο ένα σημαντικό ψηφιακό αποθετήριο. Αποτελεί μία επιτυχία του Τμήματος Αρχαιοτήτων, τον κρατικό φορέα που είναι επιφορτισμένος με τη διαχείριση και προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Το πρόγραμμα αυτό έλαβε χρηματοδότηση από τον European Economic Area Financial Mechanism (EEA), το Norway Grants (Προγραμματική Περίοδος 2014–2021) και την Κυπριακή Δημοκρατία, και αποτέλεσε τη συνέχεια των προσπαθειών που καταβάλλει ήδη από το 2009 το Τμήμα Αρχαιοτήτων για την πλήρη ψηφιοποίηση των κινητών ευρημάτων, των κηρυγμένων αρχαίων μνημείων, των αρχαιολογικών επισκοπήσεων, των ελεγχόμενων περιοχών και των περιοχών υπό προσωρινή επίταξη. Στο σημείο αυτό λοιπόν θα ήθελα να εκφράσω τις ειλικρινείς μου ευχαριστίες προς τη Νορβηγία που στήριξε αυτό το πολύ σημαντικό για εμάς έργο.
Η ψηφιοποίηση έχει αναδειχθεί στη σημερινή εποχή ένα απαραίτητο εργαλείο για κάθε Μουσείο, αλλά και για κάθε Οργανισμό που ασχολείται με την Αρχαιολογία ή τη διαχείριση Πολιτιστικών Αγαθών. Προσφέρει προοπτικές στις προσπάθειες για συντήρηση, διατήρηση, μελέτη, προώθηση της πολιτιστικής κληρονομίας, εξασφαλίζοντας προστασία και διάσωση τόσο των ίδιων των ευρημάτων όσο και των αρχείων που τα συνοδεύουν από τη φυσική φθορά, την καταστροφή ή την απώλεια.
Η συμβολή της νέας τεχνολογίας αποτελεί επίσης και έναν από τους βασικούς πυλώνες στις προσπάθειες τεκμηρίωσης, προστασίας και ανάκτησης κλεμμένων πολιτιστικών αγαθών, τόσο μέσω της δημιουργίας εξειδικευμένων εφαρμογών για την καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου όσο και μέσω της έμφασης που δίνεται στην υψηλής ποιότητας τεκμηρίωση των πολιτιστικών αγαθών.
Οι εμπειρίες του παρελθόντος, ακόμα και του πολύ πρόσφατου παρελθόντος, έχουν καταδείξει, εξάλλου, ότι η λεηλασία, η σκόπιμη καταστροφή πολιτιστικών αγαθών και η εμπορία αρχαιοτήτων αποτελούν αλληλένδετα θέματα που είναι πάντα επίκαιρα. Οι συρράξεις στην περιοχή της Μέσης Ανατολής τα τελευταία χρόνια, αλλά και οι ίδιες οι εμπειρίες της Κύπρου μετά την Τουρκική Εισβολή του 1974, έχουν αναδείξει τη μάστιγα της σκόπιμης καταστροφής της πολιτιστικής κληρονομιάς ως μέσο εξάλειψης της ταυτότητας ενός λαού, καθώς και την παράνομη διακίνηση και εμπορία αρχαιοτήτων ως ένα επικερδή τομέα που δύναται να χρηματοδοτήσει τρομοκρατικές ή άλλες ένοπλες συρράξεις.
Οι μνήμες της καταστροφικής πυρκαγιάς στον καθεδρικό ναό της Παναγίας των Παρισίων το 2019, αλλά και η αποκατάσταση του μνημείου το 2023, όπως επίσης και η πρόσφατη διαπίστωση της απώλειας χιλιάδων αντικειμένων από το Βρετανικό Μουσείο, τα οποία δεν είχαν πλήρη τεκμηρίωση όσον αφορά τον χώρο φύλαξης, υπενθύμισαν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Ανέδειξαν με τον πιο εμφαντικό τρόπο την εύθραυστη φύση της πολιτιστικής κληρονομιάς, τονίζοντας την αναγκαιότητα για την επιστημονική τεκμηρίωση και τη ψηφιακή καταγραφή της, πρακτικές οι οποίες υπηρετούν την αρχή της διατήρησης και διάσωσης για τις επόμενες γενιές.
Κύριες και κύριοι,
‘Ενα από τα άρθρα του ιδρυτικού νόμου του Υφυπουργείο Πολιτισμού αναφέρει τα ακόλουθα: «Η καταγραφή και αποδελτίωση, με συμβατικά ή/και ψηφιακά μέσα, της πολιτιστικής κληρονομιάς, περιλαμβανομένης της πολιτιστικής κληρονομιάς στις κατεχόμενες από τον τουρκικό στρατό περιοχές της Δημοκρατίας». Είναι ένας από τους λόγους που θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό αυτό το έργο. Επιθυμώ λοιπόν, με την ευκαιρία της σημερινής εκδήλωσης, να συγχαρώ θερμά το Τμήμα Αρχαιοτήτων, και συγκεκριμένα όλους τους αρχαιολόγους που εργάστηκαν, για το έργο και για τις προσπάθειες που έχει καταβάλλει για την επιτυχή υλοποίηση όλων των στόχων του.
Κλείνοντας, θα ήθελα να πω ότι εύχομαι η προσπάθεια αυτή να συνεχιστεί και να σας διαβεβαιώσω ότι ως Υφυπουργείο Πολιτισμού θα στηρίξουμε κάθε πρωτοβουλία για τη ψηφιακή καταγραφή του υλικού πολιτισμού του τόπου μας.