Το Τμήμα Αρχαιοτήτων του Υφυπουργείου Πολιτισμού, ανακοινώνει τη λήξη των αρχαιολογικών ερευνών στον Άγιο Γεώργιο της Πέγειας από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, υπό τη διεύθυνση της Joan Breton Connelly, Καθηγήτριας Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Νέας Υόρκης. Οι έρευνες, που διήρκησαν τρεις μήνες, περιλάμβαναν επισκοπήσεις, ανασκαφές και μελέτη ανασκαφικού υλικού. Οι ανασκαφές επικεντρώθηκαν στο Λιμάνι Μανίκι και στη Γερόνησο, ενώ μελετήθηκαν διεξοδικά τα ευρήματα των ανασκαφών για μελλοντική δημοσίευση.

Το λιμάνι, το νησί της Γερόνησου και η ακτή του ακρωτηρίου Δρέπανον αποτελούν σημαντικές περιοχές της Κύπρου, ιστορικά φορτισμένες και γνωστές για τη φυσική τους ομορφιά και τη βιοποικιλότητά τους. Το μικρό λιμάνι στο Μανίκι είναι σημαντικός τόπος για την κοινότητα της Πέγειας αλλά και για γενεές ψαράδων για τους οποίους ανέκαθεν λειτουργούσε σαν ‘τόπος μνήμης’. Από την Ελληνιστική περίοδο και εξής το Λιμάνι στο Μανίκι λειτουργεί σαν το βασικό ορμητήριο προς το νησί Γερόνησος, ενώ κατά τα Βυζαντινά χρόνια υπήρξε το βασικό λιμάνι που εξυπηρετούσε τη σημαντική Ιουστινιάνεια βασιλική που βρίσκεται στην ακρόπολη του ακρωτηρίου Δρέπανον.

Στις πιο πάνω διεπιστημονικές έρευνες συμμετείχαν επιστήμονες, φοιτητές και φοιτήτριες από ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα από διάφορες χώρες. Η Δρ. Στέλλα Δεμέστιχα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ενάλιας Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου ανέλαβε τη μελέτη του μεγάλου αριθμού αμφορέων της υστερορωμαϊκής περιόδου, οι οποίοι είχαν απορριφθεί κατά μήκος των ακτών του λιμανιού Μανίκι. Οι περισσότεροι αμφορείς ανήκουν στον υστερορωμαϊκό τύπο (LR1) και φαίνεται να είναι τοπικής παραγωγής. Θραύσματα άλλων τύπων ανήκουν κυρίως σε δύο κατηγορίες υστερορωμαϊκών αμφορέων: οι αμφορείς τύπου Γάζας και οι παλαιστινιακοί αμφορείς (bag-shape type). Οι τύποι αυτοί μπορούν να χρονολογηθούν στον 6ο αιώνα μ.Χ. και μαρτυρούν σημαντικές εμπορικές επαφές με τη νότια Παλαιστίνη κατά τα μέσα του 6^ου αι. μ.Χ.

Ο Δρ. Θεοτόκης Θεοδούλου, επικεφαλής της Εφορείας Ενάλιων Αρχαιοτήτων στην Κρήτη και ο Δρ. Αλέξανδρος Τούρτας, από το Πανεπιστήμιο του Αιγαίου ολοκλήρωσαν την παράκτια και υποβρύχια επισκόπησή τους στο λιμάνι Μανίκι και σε όλο το ακρωτήρι Δρέπανον. Η επισκόπηση περιλάμβανε εναέρια χαρτογράφηση της περιοχής και τη δημιουργία τρισδιάστατου (3D) μοντέλου της ακτής από τις Θαλασσινές Σπηλιές μέχρι τον Άσπρο Ποταμό. Μέσα στα πλαίσια των ερευνών αναλκύστηκε από το βυθό της θάλασσας αριθμός λίθινων αγκυρών ενώ καταγράφηκαν δέστρες πλοίων.

Στη Γερόνησο ο Philip Ebeling διεύθυνε ομάδα από το Westfälische Wilhelms-Universität Münster για την φωτογραμμετρική αποτύπωση και την ανασκαφή ενός ιδιαίτερα σημαντικού σωρού από Ελληνιστικά κεραμίδια. Τα κεραμίδια είναι Λακωνικού και Κορινθιακού τύπου και φανερώνουν τη σημασία και το μνημειακό χαρακτήρα που θα είχαν τα κτίρια τα οποία έστεκαν κάποτε στη Γερόνησο. Ο Αρχιτέκτονας Pieter Brouke, Καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης και Αρχιτεκτονικής από το Middlebury College, συνέχισε τη μελέτη των ασβεστολιθικών αρχιτεκτονικών καταλοίπων από τη Γερόνησο.

Η ομάδα από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης ολοκλήρωσε επίσης την ανασκαφή ενός σημαντικού λαξευτού τάφου ο οποίος είχε εντοπιστεί το 2018 στη νεκρόπολη του Μελέτη, περίπου μισό χιλιόμετρο από τον Άγιο Γεώργιο. Ο οικογενειακός αυτός τάφος αποτελεί τον πιο πρώιμο μέχρι στιγμής τάφο στην περιοχή του Μελέτη και ήταν σε χρήση από την ύστερη Ελληνιστική μέχρι τη Ρωμαϊκή περίοδο, περίπου από τον 1^ο αι. π.Χ. μέχρι τις αρχές του 4^ου αι. μ.Χ.

Ο Δρ. Paul Croft, από το Αρχαιολογικό Ερευνητικό Κέντρο Λέμπας, διεύθυνε την ανασκαφή του τάφου αυτού, ο οποίος περιλαμβάνει κλιμακωτό δρόμο που οδηγεί σε έναν κεντρικό θάλαμο με δύο ταφικές θήκες (loculi) και δύο tetrasolia. Η Καθ. Jolanta Mlynaczyk του Πανεπιστημίου Βαρσοβίας ανέλαβε τη μελέτη των αγγείων (πρόχοι, λάγυνοι, αμφορείς και λύχνοι) από τον τάφο, ενώ η Δρ. Monika Miziolek από το Institute of Mediterranean and Oriental Cultures, Polish Academy of Sciences, μελετά τα μαγειρικά σκεύη της Ρωμαϊκής περιόδου.

Η Δρ. Ευθυμία Νικήτα, Επίκουρη Καθηγήτρια Βιοαρχαιολογίας στο Κυπριακό Ινστιτούτο (STARC) και η ομάδα της συνέχισαν τη μελέτη των ανθρώπινων σκελετικών καταλοίπων του τάφου. Η προκαταρκτική ανάλυση του υλικού δείχνει ότι στον τάφο είχαν ταφεί τουλάχιστον 6 άτομα (5 ενήλικες και 1 έφηβος). Σε μια εσοχή στο τέλος του δρόμου, ακριβώς έξω από το θάλαμο εντοπίστηκαν τα κατάλοιπα 4 βρεφών (μεταξύ των οποίων και ένα έμβρυο).

Ο Αθανάσιος Κουτουπάς και η ομάδα του από το Andreas Pittas Art Characterization Laboratories (APAC Labs) του Ινστιτούτου Κύπρου, ολοκλήρωσαν την αποτύπωση του τάφου στο Μελέτη με τη χρήση τρισδιάστατης σάρωσης και φωτογραμμετρίας.

The Department of Antiquities of the Deputy Ministry of Culture announces the completion of the three-month survey, excavation, and study program of 2023 at Agios Georgios tis Pegeias by the New York University Geronisos Island Expedition, under the direction of Joan Breton Connelly, Professor of Classics at New York University. Archaeological excavation was conducted at Maniki Harbor, at the Meletis Necropolis, and atop Geronisos Island, along with comprehensive study of excavated materials in preparation for publication.The harbor, island, and mainland coast of Cape Drepanum constitute significant cultural treasures of the Republic of Cyprus, renowned for their natural beauty, ecological diversity, and historic significance. The small ‘pocket harbor’ of Maniki holds special meaning for the local community of Pegeia and generations of fishermen for whom it is a longstanding ‘place of memory’. From Hellenistic times onward Maniki Harbor served as the main port of departure for the island of Geronisos. During Early Byzantine times it served as the arrival port for the great Justinianic basilica site on the Cape Drepanum acropolis.

An international team of scholars and students took part in the multi-disciplinary program of excavation and research. Dr. Stella Demesticha, Associate Professor of Maritime Archaeology at the University of Cyprus undertook typological and quantification analysis of the vast deposits of late Roman amphorae, dumped along the shores of Maniki Harbor. The great majority of vessels are of Late Roman 1 type and of local Paphian manufacture. Significant imports include two types of Late Roman amphorae from the Levant, ‘Gaza Jars’ and so called ‘Palestinian bag-shaped amphorae’, pointing to important trade connections with South Palestine during the mid 6^th century AD.

Dr. Theotokis Theodoulou, Head of the Cretan section of the Ephorate for Underwater Antiquities in Greece and Dr. Alexandros Tourtas of the University of the Aegean have completed their comprehensive coastal and underwater survey of Maniki Harbor and the entire Cape Drepanum area. They have executed aerial mapping, 3-D modelling of the coast from the Sea Caves to the Aspros River, have lifted a series of stone anchors from the sea floor, and identified bollards for the mooring of ships.

Atop Geronisos itself, Philip Ebeling directed a team from Westfälische Wilhelms-Universität Münster in the photogrammetic documentation and excavation of a highly significant deposit of Hellenistic rooftiles. These are of both the Laconian and Corinthian type and indicate the importance and monumentality of the structures built on Geronisos. Architect Pieter Brouke, Professor of the History of Art and Architecture at Middlebury College, continued his study of the Geronisos limestone architectural blocks and mouldings.

The New York University team also concluded excavation of an important rock-cut tomb they first discovered in 2018 at the necropolis of Meletis, roughly half a kilometer inland from Agios Georgios. This family tomb represents the earliest of the burials at Meletis and was in continuous use from Late Hellenistic through Roman times, roughly from the 1^st century B.C. to the 3^rd, possibly early 4^th cent. A.D.

Dr. Paul Croft, of the Lemba Archaeological Research Centre, headed the excavation of this tomb comprising a stepped dromos leading down to a main chamber with two loculi and two tetrasolia. The tomb’s abundant oil jars, jugs, laygnoi, table amphorae, and lamps are under study by Prof. Jolanta Mlynaczyk of the University of Warsaw, while Dr. Monika Miziolek of the Institute of Mediterranean and Oriental Cultures, Polish Academy of Sciences, is focusing on the Roman cooking pottery. A vast amount of glass and glass fragments were recovered and are being studied by Dr. Mariusz Burdajewicz of the University of Warsaw.

Dr. Efthymia Nikita, Assistant Professor of Bioarchaeology at the Science and Technology in Archaeology and Culture Research Centre, The Cyprus Institute, and her students continued their study of the tomb’s human skeletal remains. Preliminary results show a minimum number of 6 individuals (including 5 adults and 1 adolescent) buried in the tomb chamber as well as 4 infants (including 1 fetus) buried in a concavity at the base of the dromos, just outside the chamber.

A team led by Athanasios Koutoupas of the Andreas Pittas Art Characterization Laboratories (APAC Labs) at the Cyprus Institute has completed full documentation of the Meletis tomb using 3-D scanning and photogrammetry.